اين نويسنده خانه‌اش را مي‌شناسد، مطلبي از جناب حسين مهكام در نقد نفحات نفت
رضا امیرخانی با هر کتابش چند نکته را به مخاطبش اثبات می کند : یکی اینکه نویسنده ای به شدت بی باک است . تهور و جسارتش در شکافت و بیان کنه رخ داد ها آنقدر بی پرده است که کمتر نظیری دارد. یعنی وقتی شمایل رضا و آنچه را در برایند ذهنی مخاطبش وجود دارد به عنوان نویسنده ای صاحب تدین و مسلمان و مومن ، کنار این بی باکی می نهنی تازه می فهمی وقتی می گوید مومن در هیچ ظرفی نمی گنجد یعنی عامل است به همین عقیده . دیگر اینکه زبان امیرخانی زبانی است منحصر به خودش و دارای لایه هایی به شدت در هم تنیده که دستگاه فکری او را به کمال نمایندگی می کند . هم شقوق طنز بیانش به شکل غریبی در بافت زبان جاری است و هم نحو منحصر به خودش که از او نویسنده ای صاحب جهان بینی شخصی و تمام ساخته است . یعنی اگر زبان را خانه هستی بدانیم ، امیرخانی آنقدر خانه اش را خوب می شناسد و تمام زاویه هاش را از آن خود کرده که به زعم من کمتر نویسنده ای را می توان در این نسل این چنین یافت . چرا دارم تعارف می کنم ؟ در نسل رضا نظیرش را نداریم . من جمیع الجهات المذکور . و نکته مهم دیگر اینکه این بی باکی دقیقا ً در راستای همان نکته بسیار مهمی است که در نفحات نفت دست روی آن گذاشته . یعنی نویسنده ای که برای مدیر " سه لتی " می نویسد و جایزه اش را از جشنواره ای در همان سیاق می گیرد و هیچ هم شناخته نمی شود و نویسنده ای که برای مردم ، زمان و ادبیات می نویسد . رضا به بهترین شکل جزء دسته دوم است . بسیاری اگر موقعیت کاری و شناخته شدن او در محافل و دستگاه های درون نظام را داشتند تا الآن بسیاری رهاوردهای گوناگون مادی و معنوی جمع کرده بودند . اما این چنین بی باکانه حرف زدن و عمل کردن تنها از ذهن و عملی فلندر و صاحب فتوت بر می آید که در این عزیز به شدت گرد آمده است .
کتاب نفحات نفت تمام آنچه رضا تا کنون به لحاظ زبانی در رمان ها و داستان های کوتاهش به دست آورده در مقاله ای بلند عیان نموده است . مقاله ای که اگر چه بسیار علمی و ریاضی نگاشته شده ، اما آنقدر زبان زیبایی دارد که می توان یک نفس و در یک نشست خواند و لذت برد و مدام احسنت گفت . یعنی دست روی زاویه های تارکی گذاشته در اقتصاد ایران و چراغش را به کنجی تاریک تابانده و نور پاشیده که به گمانم تا کنون در این زاویه نگاه بی سابقه می نماید . این هم البته یکی دیگر از وجوه زبانی امیرخانی است . اینکه ذهنی این چنین ریاضی و دارای منطق ریاضی با زبان داستان و روایت – آن هم از جنس معروف امیرخانی اش – جمع شده که هوس می کند آدم به عنوان یک گزاره فکری به نویسندگان داستان بگوید که اگر می خواهید ذهنی طبقه بندی شده و ارگانیک در روایت و ساختار داشته باشید کمی ریاضیات بخوانید . اگر چه امیرخانی در این حیطه جزء نوابغ کشور است و سوابق درخشانش در خلبانی و ساخت هواپیما بر کسی پوشیده نیست ، اما آب دریا را اگر نتوان کشید ؛ هم به قدر تشنگی باید چشید . زیرا نتیجه ای که در آثار او اکنون دیده می شود و جذابیتی که به شدت دل را تسخیر می کند ما حصل دل اوست به اضافه تکنیک و این تکنبک در ذهن نویسنده مسلما ً از جهان بینی او چشمه می گیرد و اگر جهان بینی کسی با منطق طیاضی همخوان شود باید دو قبضه دوستش داشت . زیرا که نگاه آزمایشگاهی و قالبی و پوزیتیویستی ریاضی را از آن دل کردن و سیتم زبانی ای این چنین برساختن که هم در قالب نگنجد و هم ارگانایز شده باشد بسیار درّ نایابی است که نوش رضای امیرخانی عزیز که این دو را هماهنگ داراست .
نفحات نفت نقد بسیار بی پرده اقتصاد نفتی ایران است و عدم حضور مقوله کار به شکلی که متکی بر نفت نباشد و نیر نقد قوانین کار که در فصل های متفاوتی تنظیم شده و معلوم است کار و انرژی فراوانی به خود اختصاص داده . و تکرار می کنم که در عین مقاله بودن هویت زبانی امیرخانی را به کمال داراست و تو گویی رمان جذاب دیگری از او داری می خوانی حال آنکه مقاله ای به غایت دقیق و ریاضی است و طرفه آنکه کتاب علاوه بر نقد ، راهکارهای مناسب هر گزاره منتقدانه را در هر فصل ارائه می کند .
حسین مهکام
در همين رابطه :
ماخذ: مجله‌ي نسيم بيداري
