(جانستان کابلستان را در بحبوحه ی کارهای پایاننامه خواندم؛ به دور از چشمِ رفیقِ هم درس...درست مثل بیوتن که شب امتحان الکترونیک صنعتی شروع کردم به خواندنش! و ارمیا که سر کنکور و نفحات نفت که سر پروژهی فلسفه اسلامی! –این هم حکایتیست ها!)
ما و افغانستان
البته این "ما و افغانستان" عنوانِ سنگینیست برای کسی که هیچگاه در تمام عمرش نتوانسته قدمی رنجه کند و سری بزند به آن سوی مرزی که به جبر برامان کشیده اند...نمی دانم، شاید تبخترِ احمقانه ایست که ما ایرانی ها داریم نسبت به همسایه ای که تنها در قالب کارگری رؤیتش کرده ایم، ...تازه از این تبختر مزخرف و مرزشناسیِ مزخرفتر که بگذری، ،و اعتباری برای این مرزهای یادگار استعمار قائل نباشی و مثل بنده فکر چنین سفری بارها و بارها به ذهنت برسد، اینرسی و تنبلی خودت مانع میشود، خاصه وقتی که از اطرافیان هم هیچ تشویق و دلگرمی ای نبینی و همه به شوخی و ریشخند بگیرند این تصمیمت را! ...و این می شود وضعیتِ بنده ی حقیر! لذا اصلاح میکنم عنوان را :
سر ما و هوای افغانستان:
سالیان کودکی، ما هم مثل سایر هموطنان، لفظ افغانی را اطلاق میکردیم به چهرهای خاص بهمراه لباسی خاص و جایگاه اجتماعی خاصتر... و احیانا با بار خاصی از سرزنش...چنانکه شایسته ی یک راحتطلبِ فراریِ بیغیرت نسبت به آب و خاکش است... بزرگتر که شدیم، افغانستان که میشنیدیم، "طالبانِ آمریکایی" درنظرمان مجسم میشد... تا سالهای نوجوانی که ورق برگشت و برجهای دوقلوی شیطان فروریخت و طالبانِ آمریکاییِ دشمنِ مای دوست آمریکا، شد طالبان تروریست دشمن آمریکا! و حضرت شیطان لشکر کشید به افغانستان... این اولین روزها بود که معنای افغان در ذهنم دستخوش تغییر و اصلاح می شد...و بعدتر هم که بازیِ دردآورِ "دموکراسی" و کرزای... و به تعبیر کاظمی، "تیشه رفت و رنده آمد"! رنده ی دموکراسی غربی! به جای تیشه ی جنگ...
و تا بعدترها که شعرهای محمدکاظم کاظمی شیفته مان کرد به این خاک و این نام، و بعد از آن که خونمان به جوش آمد پای رمان بادبادکباز، که نویسنده در آن رسما سر برآستان مقدس آمریکا ، بعنوان منجی خلق افغان!، می ساید. ... با این نگاه جدید، دوباره که به همان مناظری که در کودکی از این قومِ میهمان دیده بودم، نظر انداختم، این بار، بیش از تحقیر و ملامت؛ قناعت دیدم، و نجابت، و البته غربت، و رنج و خیلی چیزهای دیگر ... کم کم دیدیم ریش و لباس خشن افغانی، رویایی شده است برای ما! که هرجا میبینیمش، باید کلی رفتامان را کنترل کنیم که از دیسیپلینِ "متمدن و بی تفاوت"(!) خارج نشود! ... رویای آدمی که منزجر شده از هرآنچه که رنگ و بوی "تفاخر مدرنزدگی و غربزدگی" را دارد...
سرجمع، با تنها افغانیای که همصحبت شدهم، آقا "حزبالله" بود در مدینه، متولی فروش خرماهای نخلستان امام حسن(ع). که آن هم بیشتر از شیعیان مدینه می گفت، و اغتنامی بود "فارسی زبان" بودنش! و زحمت ترجمه نداشتن در تبادل نظر و اطلاعات...چه حیف که شماره ش را گم کرده م...خوب لینکی می توانست باشد برای این روزهای منطقه! ... یک خانم جوان را هم 14خرداد 89 دیدم توی مترو، که جز چشمها و گردی صورتش، هیچ نشان دیگری از افغان بودن نداشت، یک تهرانی به تمام معنا بود، با مختصر گلایه ای از غربت و دیدگاه منفی مردم. همین!
خلاصه حس انسی بود و عطشِ سفری و پیوند قلوبی و رفقایی برای سفر نبودند... تا اینکه دیدیم گویا برادر امیرخانی اقدام فرموده و ظاهرا بصورت اتفاقی رویاهای ما را جامهی تحقق پوشانده اند و کتابیست رهاورد این سفرِ رویایی، مرخوانندگان را!
افغانستان، در نگاه امیرخانی
البته متوجه هستم که این عنوان هم برای چند خط و یکی دو پاراگراف ، خیلی سنگین است! فی الواقع کلِ کتابِ 350 صفحه ای، برای روایت افغانستان و افغانی از نگاه امیرخانی نگاشته شده دیگر! اما نمی توان از مرور آن چشم پوشید، بیشتر به دلیلِ تفاوتِ فاحشی که با تصوراتِ غالبِ ایرانی ها از افغانی و افغانستان دارد:
مختصرش اینکه از دریچه ی چشمِ دقیق و قلمِ روان نویسنده، مردمی میبینیم با وصفِ پررنگِ "جوانمردی"... مردمی که به مهمان ارج می نهند، بی چشم داشتِ انعامی یا تلافی یا حتی تشکری... مردمی میبینیم "قانع و شکرگزار" که خاطراتی شیرین از ما ایرانی ها دارند! با همه ی تحقیری که دیدند از ما! ... مردمی میبینیم که به "سبکباری" خو گرفته اند تا جایی که «افغانی، حتی شارژر[ِ موبایل] را نیز بارِ زائد می داند. افغانی یعنی یک زندگی متحرک، جوری که هر آن که اراده کنی بتوانی جانت را کف دست بگیری و فرار کنی...» ...مردمی می بینیم که ماجرا بسیار دیده اند... درست مثل سرزمینشان... که عادت کرده اند به سربریدن های طالبان...به پرسه ی ماشینهای نظامیِ غربی... به اختطاف (گروگانگیری) کردنهای راهزنهای سواستفاده گر... به جنگ داخلی... و البته خسته از این آخری... و زخم دار، "زخم های ناخودآگاهِ فرهنگی" یعنی پررنگ بودنِ خطکشی های قومی در اذهانِ مردم... مردمی می بینیم پرحوصله! که از ترافیکهای چندساعته و جاده ی 4ساعته را 12ساعته رفتن، خم به ابرو نمی آورند! ... مردمی سخت پایبند به "عهد"! ...مردمی نه در پیِ کلاه سرِ هم گذاردن! ... مردمی که به خوبی می دانند که به دنبالِ ماشینهای نظامیِ بیگانه، احتمال یک انفجار انتحاری هست، و البته بعد از دانستنِ این نکته، با عبورِ ماشینِ کذا، باید به نزدیکترین جانپناهی که می شناسند، بروند، بی سر و صدا ، بی اعتراض! ... مردمی که دلشان برای زیارت "نگین خراسان" می تپد، و بیش از چند ساعت هم با آن فاصله ندارند، اما حسرتِ زیارت بر دل، به خاطر دشواری گرفتن ویزای ایران!...
و البته اهل فرهنگِ افغانستان را نیز به لطفِ جلسه ای که نویسنده در دانشگاه هرات دارد، می بینیم! قشری که به واقع هیچگاه به چشم منِ ایرانی نیامده(جز همان جناب خالد حسینی آمریکاپرست) و حرفهای شنیدنی شان را می شنویم... و با حیرت می بینیم که هرچه ما بی توجهیم به همسایه ی هموطنِ شرقی، او چه پیگیریِ دائمی دارد از ماوقع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران و چه تحلیلِ دقیقی ، گزارش، چنان آشنا و ملموسند که گویی نه از اساتید و دانشجویانِ هرات، بلکه از یکی از گعده های تحلیلی-رفاقتیِ خودمان خبر می دهد... و البته گلایه هایی هم دارند، که به حق، شنیدنی ست...
فی المثل، همین مورد که اگر ایران، و حوزه های علمیه ی اهل تسننِ ما در سیستان مثلا، طلابِ سنی مذهبِ افغانی را می پذیرفت، اگر اینچنین گرفتاری برای ویزا و...شان درست نمی کرد، این جوانانِ علاقه مند به دانستنِ حرفِ دین، در این بی دینیِ مدرن، و از کشوری اینچنین ویران شده به دستِ دشمن و دوست، ناچار به مراجعت به "پاکستان" نمی شدند و آموزه های "مید این بریطانیا"ی وهابی به مغزشان تحمیل نمی شد و چه بسا فتنه ی طالبان، به زرقِ "نرم و نظری و مباحثه ای" و به دستِ دلسوزانِ داخلی، و نه قداره بندهای طمع کارِ غربی، در نظفه خفه می شد... و چه بسا که راهی می شد برای نشتِ بارقه های زندگی بخشِ ااسلامِ نابِ خمینی...
در این کتاب، سرزمینی می بینیم، یادگار اعصار مختلف تاریخ، به قاعده ی درخت کهن سالی که هرکه عبور کرده، امضایی یا نشانی به یادگار بر آن حک کرده... زخمی زده بر آن ... از تیمور بگیر...تا شوروی ...تا فرانسه...تا طالبانِ هماهنگ با آمریکا... و تا خودِ آمریکا و ناتو... و امان از این آخری که به تعبیر تلخِ کاظمی، در تشبیهِ افغانستان به "عروسِ جمله ی دنیا": «تا یک دو گوشواره به گوش تو بگذرد، هفتاد ملت از بر و دوشِ تو بگذرد...»... ردپای هفتاد ملت را...بماند
و سرزمینی می بینیم که در آن "ناامنی" با زندگیِ روزمره ی مردم گره خورده! روزها در خیابانها زندگی جریان دارد و به محضِ غروب، همه به خوبی می دانند که همان خیابانها جای آدمی زاد نیست!... سرزمینی که بدتر از ایرانِ ما، نظم و زمان بندی توش معنی ندارد! ...سرزمینی وسیع، کوهستانی، "بلاجاده"! ... و عجیب آدم معنا و قدر و ارزشِ پدیده ی "جاده" را حتی در پیشرفتِ "فرهنگ" ، در ایجادِ "اتحاد و همدلی" در به اصطلاح "ملت سازی" می فهمد!
سرزمینی با آینده ای مبهم برای کودکانش(و تأملات نویسنده بر این موضوع و قیاس صادقانه ش بین این کودکان و فرزند خودش...)...و البته سرزمینی که –هنوز- می توان در آن فرمها را به انگلیسی پر نکرد!
سفرنامه ی امیرخانی – سفرنامه ی جلال
نمی دانم، منِ "جلال زده" اینطور میبینم، یا واقعا اینچنین است که "جانستان کابلستان" گویی سی و چندمین کتاب جلال عزیز است که از دهه های 30 و 40، امتداد یافته تا دهه ی 80 و 90 ... گویی همان جلال است که به پنجمین قبله اش هم سفر کرده و روایت کرده سفرش را. (منتها با مقادیری "سوسولی"بیشتر، که خب لابد لازمه ی این اختلاف زمان نیم قرنی ست! واقعا گمان نمیکنم جلال اگر بود آنچنان از خشکی و خونریزی پوست دستش درمانده می شد، یا از بلند کردنِ کالسکه ی بچه ی یک و نیم ساله! شاید هم جلالِ ورژن 80-90 اینچنین می بود، نمی دانم!) نکته ی جدید دیگر کتاب، همراهیِ خانواده ی نویسنده با ایشان است که برای آثار امیرخانی(سفرنامه ی قبلی و سرلوحههای مختلف) چیز جدیدی بود، این هم یک اشتراک دیگر می تواند محسوب شود با آل احمد! که در بسیاری از گزارشهاش همراهیِ خانم دانشور مشهود است و البته پررنگتر از این نمونه ی جوان، شاید چون خانم دانشور بنحوی همکار حرفه ای جلال هم هست، شاید هم چون متأسفانه در گزارشها و سفرها و زندگی وی، هیچ گاه هیچ "بچه ی یک و نیم ساله"ای نیست که... البته زیاد هم جای تاسف نیست؛ فرض کن می بود، و امروز یک "وارثِ بیخبر از پدر"ِ دیگه در کنار احسان و سارا شریعتی و علیرضا بهشتی و علی مطهری و ...هم از جلال داشتیم، جهت استفاده ی حضرات ژورنالیست...
اما شباهتی که میگویم می بینم، هم در کلیتِ نظر و دیدگاه روایتگرها(آل احمد و امیرخانی) ست، و هم در سبک نگارش و قلم(البته بنده متخصص نیستم!) به مثالهایی اشاره میکنم از هر دو:
دیدگاه کلیِ حاکم بر سفر و سفرنامه، و درواقع پیام اصلی نویسنده را در پشت جلد کتاب می خوانیم:
«هربار از سفری به ایران برمی گردم، دوست دارم سر فروبیافکنم و بر خاک سرزمینم بوسه ای بیافشانم. این اولین بار بود که چنین حسی نداشتم. برعکس، پاره ای از تنم را جا گذاشته بودم پشت خطوط مرزی، خطوطِ "مِید این بریطانیای کبیر"! پاره ای از نگاه من مانده بود در نگاه دختر هشت ماهه...»
و آل احمد در غربزدگی، حکایتِ "مید این بریطانیای کبیر"بودنِ این خطوط مرزی را چنین تحلیل می کند:
«...مرزهای مشترکمان با همسایههای دیوار به دیوارمان از دیوار چین هم قطورتر است و با عراقی و افغانی و پاکستانی بریدهایم... [اما] کدام مرز و سامانی را میشناسید که در برابر پپسیکولا نفوذناپذیر باشد؟ یا درمقابل رفت و آمد دلالان نفت؟ یا دربرابر فیلم "بریژیت باردو"؟... در دورهای که "ماشین" خواستار بیمرزی است، خواستار بینالمللی شدنِ همهچیز و خواستار بازار مشترک و پرچم سازمان ملل را در دست دارد و تا هرجا که بنزین کمپانیها مدد بدهد میراند... سرحدات در تمام دنیا فقط و فقط حدود قلمرو کمپانیهای مختلف را مشخص میکنند که تا اینجا مال "جنرال موتورز" و تا آنجا مال "سوکونی واکیوم" و تا آنجای دیگر مال "شِل" و "بریتیش پترولیوم"و... »(صص96و97)
امیرخانی هم مانند جلال عزیز، لحظه لحظهی سفر و صحنه صحنهی دیدنیها و صفحه صفحهی کتابش، مشحون است از فریاد مرگ بر استعمار، مرگ بر استکبار، مرگ بر آمریکا؛ مرگ بر بریتانیا؛ مرگ بر شوروی!
توجه جلال، دائما جلب می شود به "انگ کمپانی آمریکایی" روی اتوبوسهای مکه و مدینه، همه ی پیچ و مهره ها و کابلها و ژنراتورهای سد دز و ایضا روی چادرهای تیم "حفاری باستان شناسانه"ی بیشابور فارس و...؛ و امیرخانی روی سیم خاردارهای میدان هوایی هرات و روی صندلی و نیمکتهای دست دومِ اهداییِ کشورهای اروپایی ...
... البته "فریاد" که نه؛ بیشتر میتوان گفتش "ناله"!...جلال که البته در "مملکتِ پنجهزار مستشار آمریکایی"، مجالی برای فریاد ندارد! ... اما امیرخانی چرا؟! آن هم در دلِ جمهوری اسلامی ِ ضد آمریکا! چرا به جای فریاد، اکتفاکرده است به نالههایی آنهم اشارتوار و گذرا؟!...به گامنم آنچه امروز نَفَسِ این فریادهای آزادی خواهانه و عزتجویانه را گرفته است، نه حضور مشهود و ملموس پنج هزار مستشار، که غلبه ی بی صدای سبک زندگی و فرهنگ آمریکاییست در میان مردم!...بویژه تهران! (که خود نیز در انتهای کتاب اشاره ای دارد که "نقشِ جهانِ ایرانی را در تهران نیافتم...رفنتم سراغ اصفهان) ههنوز هم ما به اینکه صفتِ "آمریکایی" پشتِ اجزاء زندگیمان بنشیند، مفتخریم! ...چه جای فریاد مرگ بر آمریکا؟!
چنانی که جلال در کتاب "خسی در میقات"، می نالد از اینکه
« و اصلا در خود بناي مسجدالنبي، چنان اهمالي كردهاند كه نگو. با يك معماري نيمهآندلسي-نيمهعثماني، و با پوشش سيماني تخته تخته؛ منتها دو سه رنگ. ...بهجاي اين همه سنگ سياه زيبا كه اطراف مدينه است و ميتوانستند بهراحتي بتراشند و بگذارند روي بنا....خيلي دلم ميخواست بدانم معمار بنا كه بوده تا يخهاش را بگيرم و بگويم: "حضرت! عظمت ماوراي طبيعيِ چنين بنايي را از سادهترين عوامل طبيعت بايد ساخت. در سنگ بايد جُست. نه در اين تكّههاي قالبي و سيماني... –پاورقي: مهندس اين بناها دكتر عمر عزام. مهندس خدمات عمومي و تربيت شدهي سوييس. حكومت عربستان سعودي او را از سازمان ملل بهقرض گرفت تا كارهاي ساختماني مشاهد مقدس را رهبري كند. و خواهرش زن پسر شاهزاده فيصل ...»
و با همین درد، امیرخانی، در وصف "مناره های خون آلود" –که بدجوری در پیچ و خم کوچه های تاریخ، چشم های خواننده را نیز، "سرخ و مرطوب" می کند!- گریزی به معماری مسجد گوهرشاد زده و به سنگهای پیروزه ی نیشابور و زر بغداد اشاره کرده و شکوه می کند:
«حالا البته دوصد سال است که ما نیز مشغول توسعه ی حرم رضوی(ع) به سبک خادم حرمین شریفین هستیم، و سنگ از ایتالیا می آوریم و رنگ از فرانسه...»
از این دست نزدیکی ها میان دو نویسنده فراوان است، نزدیکیِ درد، نزدیکیِ درک، نزدیکیِ دقتها و نقاط توجه؛ ادامه نمی دهم این "مثله کردنِ متن" را! ...بخوانید و به پای دل همراه شوید با این جغرافیای تاریخ اندود! ... و این تاریخ دردآلود...
فقط به عنوان یک مثال دیگر از تشابهاتِ "قلمی"ِ امیرخانی و جلال، وصفِ هر دو از "مرز" را مرور می کنم:
جلال(گزارشی از خوزستان):
«...مرز در نظرِ من هنوز ملغمه ای ست از گرما و عطش و تابش جانکاه خورشید و حضور سربازان استرالیایی با خالکوبی نقش زنان لخت بر بازوها و قاه قاه خنده شان و بطری از پنجره پرت کردنشان. و بعد، از برهوت گمرک و بی کسی میان درها و دیوارهاش و آزاری که برای بردنِ یک دوربین حلبی بیست تومانی باید کشید و...»
امیرخانی:
«مرز، یعنی یک ساختمان نسبتا مرتب نونوار طرفِ ما و چند ساختمان پراکنده ی قدیمیتر طرفِ افغانستان. مرز یعنی یک صف چندکیلومتری از کامیونها و تریلیهای حامل کالای صادراتی به افغانستان، مملو از سیمان و میلگرد و تیرآهن و...مرز یعنی یک ردیف سیم خاردار که از چند کیلومتری شروع میشد و به ساختمان گمرک می رسید...» (شوخی خیلی تمیز و انتقاد دوستانه! ای هم به دنبال همین جملات، خدمت مرزداران و گمرکداران و البته فیلم سازان تقدیم می کنند ایشان! که کیفور شدیم ازش ولی ربطی به بحث ندارد و از نقلش می گذریم، خودتان می خوانید!)
اما سیاستستان!
بنده ابتدائا این اثر را سیاسی نمی بینم، بویژه اگر از فصل انتخاباتیاتش چشم بپوشیم، نپوشیم هم باز بالاخره بخشی مهم از مشغله های ذهنیِ هرکسی در آن روزهاست، و درصد خیلی کمی از کتاب هم به آن اختصاص دارد؛ اما به هر روی، ناشر محترم کتاب، البته کتاب را در رده ی "سیاست امروز" قرار داده!
ربط تیمور و مور را من متوجه نشدم، اما فلسفه ی ذکر مثال دماوندنوردی را فکر کنم متوجه شدم، و اگر اشتباه نکرده باشم تمثیل خیلی ظریفی هم بود از "مسئلههای کلان و دائمی"ِ فرهنگی و مسائلِ زودگذرِ سطحیِ سیاسی...
تحلیل انقلاب
یک ایده ای دارد امیرخانی که قبلا هم در یادداشتهاش اشاره ای گذرا به آن کرده بود: «زمانی اسلام را عمیق فهمیده(و فهمانده)ایم، که بتوانیم تفاوتِ سیدحسن نصرالله با بن لادن را روشن کنیم.» این ایده را نیز اگر اشتباه نکنم، از برخوردی که با یکی از اهل فرهنگ آمریکا داشته و از سوالِ او، برگرفته... در این کتاب و در خلالِ روند داستان گونه ی آن، سعی شده که اشاره ای هم به این مسئله و این مقایسه بشود؛ و پل زده شده به تفاوتِ میانِ حکومت اسلامی ای که حضرت روح الله پایه گذارد، با حکومت اسلامی ای که طالبان ( ِتخمِ وهابیتِ همفرِ انگلیسی) اجرا کرده اند؛
مقایسه ی جالبی ست؛ اما به شدت مبهم! مطالب خیلی سریع و کوتاه بیان شده و بدتر اینکه از کلماتِ به شدت دست مالی شده ی "سنتی" و "مدرن" استفاده شده است. و به این طریق، بدجوری ایده اش را شهید کرده است برادرمان...
اجالتا برداشت خوشبینانه ی حقیر این بود که وجه تمایزِ انقلاب خمینی را "حضور پررنگ و دائمیِ مردم" می بیند که نظام جمهوری اسلامی را از تمام نظامهای مدعیِ دینِ دیگر در طول تاریخ متمایز می کند، و این خصلت را نیز حاصلِ عقایدِ شیعی (و اتحاد شریعت و طریقت و حقیقت در آن) می بیند بعلاوه ی بلوغِ جوامع در عصرِ مدرن که امکانِ یک مشارکتِ آگاهانه ی چندده میلیونی را فراهم کرده است.
تحلیلِ جذابی ست، فقط کاش تکلیفِ حکومتِ غیر مدرنِ امام علی و پیامبر نیز در این تحلیل روشن می شد؛ و باز هم ای کاش و ای کاش اینچنین باعجله نگاشته نشده بود این قسمتِ کتاب!
تحلیل انتخابات
واضح است که حقیر، در این مورد تا حد زیادی با نویسنده ی گرانقدر کتاب اختلاف نظر دارم، لذا زیاد نخواهم پرداخت به این قسمت، تا طعم این مرقومه تلخ نشود! بهر حال، ما کاندیدای مورد نظرِ ِ این برادرِ صاحب قلم مان را –علیرغمِ علاقه ی وافری که قبل از انتخابات88 به او داشتم- یک پدیده ی "سرِ کاری" "برای آنها که فکر می کنند فرهیخته اند" می دانم و کمی تا قسمتی توی ذوقمان خورد از انتخابِ شخصی مثلِ تمیرخانی، مر ایشان را... یعنی فی الواقع از سرِ کار رفتنِ شخصیتی مثل امیرخانی... البته خب قطعا انتظار هم نداشتم که ایشان را همرنگِ جهالتِ "سبز" ببینم یا همراهِ "جسارت"ِ خودمان! ...جسارت میگویم، چون برای دانشجو و به اصطلاح "فرهنگی"جماعتِ ما، واقعا جسارت بالایی لازم است که از انگِ "عوام" بودن و "حکومتی" بودن نترسی و فلانی را انتخاب کنی...جسارتی که جسارتا امیرخانیِ عزیز ما ندارد!
سر جمع اینکه ایشان راه حل را در "ارتباطِ مستقیم و غیر دولتیِ مردم با رهبری" می داند. که ما هم کاملا موافقیم البته با آن! ... و برخوردِ خشن را در شأنِ جمهوری اسلامی نمی دانند؛ که باز هم صد البته موافقیم با ایشان...
نکته ی ویژه ی بحث ایشان، در مقایسه ی چهار انتخاباتِ تقریبا همزمانِ ایران و عراق و افغانستان و لبنان است! که باید خواند! (یعنی من نقل نمی کنم؛ خودتان بخوانید!) و تحلیلِ ایشان از برخورد و مواضعِ جمهوری اسلامی در هرکدام؛ که باز موافقم با ایشان، حتی موافقم که پشتِ پیروزیِ ظاهریِ ما در فتنه ی 88، خیلی چیزها را باختیم متاسفانه... بخشی ش بخاطر دشمن دانا...بخشی هم به خاطر دوست نادان...که البته امیرخانی فقط به مقوله ی "دوست نادان" اشاره می کند. و نقطه ی اختلاف حقیر با ایشان هم در همین جاست، در قیاس تلویحی ای که بین نقشِ طنرال "پترائوس" می کند با... که خداییش قیاس نسنجیده ایست و بعید از این نویسنده ی عزیز... یعنی ناشی ست از ندیدنِ عمقِ تفاوتِ جایگاهِ آمریکا در افغانستان، با جایگاهِ آمریکا در ایران...و تفاوتِ نسبتِ دولتِ افغانستان با قدرتهای رسانه ای جهان؛ با نسبتِ دولتِ ایران با قدرتهای رسانه ای جهان... نمی دانم، ندیده اند، یا احیانا نادیده گرفته اند...
حکایت زبان دری یا زبان پشتو
نمی دانم این نکته را در اصطلاحاتِ رایج چقدر "سیاسی" می دانند، بهرحال، مسئله ی مهمی ست؛ چه بسا مهمتر از دو نکته ی قبلی!
مختصر اینکه: در هرات و کلا در افغانستان، دولتِ مرکزی(یعنی همین دولت دستنشانده ی محترم) در تلاش است برای رسمی کردنِ زبانِ "پشتو" درحالی که عمده ی مردم به زبان دری تکلم می کنند، و مهمتر اینکه "پیشینه ی ادبیات"ِ این سرزمین نیز فارسیِ دری است. (اهمیتِ استراتژیکِ این پیشینه ی ادبیات را در قصه ی مجلس دراویشِ مزارشریف، به روشنی درمیابیم...) . دانشکده ی ادبیاتِ هرات و همصحبتهای نویسنده در این دانشکده نیز، سخت از زبانِ پشتو و غلبه ی آن نگرانند، اما... اینجاست که امیرخانی به نکته ی ظریفی اشاره می کند : «در اختلاف بین فارسی و پشتو، آرام آرام در دانشکده های فنی و طب، زبانِ "انگلیسی" جا باز می کند! همچنان که زبان اداری تان به زبان بین المللی تبدیل میشود...» حق، صددرصد با امیرخانی ست. سیاست کثیفِ "اختلاف بینداز حکومت کن" سالهاست سرمشقِ بریطانیای کبیر است. در عرصه ی سیاست فراوان دیده ایم،تاریخ سیصد ساله مان مملو است از این سیاست...از جنگهای مسلمان با مسلمانی که فاتح نهاییش غرب بوده! این هم در عرصه ی فرهنگ! ... جالب توجه است که چرا امیرخانی از "دانشکده ی طب و فنی و ادارات" مثال می زند؟! به زعم حقیر نکته ی ظریفی در این تصریح نهفته: "مدلِ زندگی"! این دانشکده های فنی و طب، و ادارات هستند که ربط مستقیمی دارند با زندگی روزمره ی مردم، که فرهنگسازند، البته فرهنگ غربی ساز! ...دانشکده های اجتماعی و انسانی و ادبیات، فاصله ای بس دراز دارند تا دستشان به سطحِ جامعه برسد! ظاهرِ جامعه و زندگیِ روزمره ی مردم را دانشکده های فنی اند که میسازند، و سبک زندگیمدرن غربی، بیشتر از این سرچشمه هاست که جاری می شود و رواج میابد بین مردم... همین ایران خودمان مثال مشهودش!
در همين رابطه :
. ماخذ: وبلاگ تا...
