از حوزه ادبيات داستاني ايران خبرهاي خوبي به گوش مي رسد، پايان يافتن چاپهاي دوم رمانهاي «بيوتن» و «كافه پيانو» در مدت زماني اندك از انتشار آنها، نشان دهنده اين است كه مخاطب ايراني ادبيات داستاني، اگر با رماني كه در آن نويسنده حرفي براي گفتن داشته باشد. مواجه شود، به آن اقبال مي كند و آنچه درخصوص بحران مخاطب در ادبيات گفته مي شود، سوء تفاهمي بيش نيست!
«بيوتن» تازه ترين كتاب «رضا اميرخاني» نويسنده رمان پرفروش «من او» است كه با فروش خوبي در نمايشگاه بين المللي كتاب مواجه شد و در مدت يك هفته، تمام نسخه هاي چاپ اول و بخش عمده اي از چاپ دوم آن به فروش رفت.
«اميرخاني» از معدود نويسندگان ايراني است كه آثارش مخاطب ثابت خود را پيدا كرده و خريداران كتابهاي او به اعتبار امضايش، آن را مي خرند و مي خوانند. اين توفيق، فارغ از نوع نگرش و ايدئولوژي نويسنده، در مجموع به سود ادبيات ماست، زيرا نشان مي دهد اندك اندك به سمت تربيت نويسنده و مخاطب حرفه اي كه اولين نياز برپا ماندن ادبيات داستاني است، پيش مي رويم.
اميرخاني نويسنده اي است كه بر خلاف بسياري از همكاران خود، پيش و بيش از دغدغه «چگونه نوشتن»، وسواس «از چه نوشتن» دارد و براي رسيدن به اين دغدغه، از همه ابزارها و عناصر لازم براي داستان نويسي سود مي برد.
او براي رسيدن به ظرف زباني لازم براي بيان حرفهايش، تجربه هاي مكرر و متعددي را پشت سرگذاشته و اينك به روايتي اختصاصي و سبكي شخصي در رمان نويسي دست يافته است كه نه از دل كلاسهاي تئوريك داستان نويسي، بلكه از دل دست و پنجه نرم كردن نويسنده با كلمات و قالبهاي داستاني برآمده است.
او جريان غالب داستاني ما را كه «داستان كوتاه» است قالبي مناسب براي بيان حرفهايش نيافته و به همين خاطر تجربيات داستاني او همه در قالب رمان نگاشته شده است.
«بيوتن» حديث تنهايي و رنج يك انسان آرمانگراي منتظر در سرزمين سرمايه داري و حاكميت پول و ارزشهاي مادي است. از ديد «ارميا» (قهرمان داستان)، آمريكا تنها يك جغرافيايي مشخص در جهان معاصر نيست، بلكه نماد و استعاره اي است از سرمايه داري مسلط بر جهان و او از همين ديدگاه، ايران امروز را هم دچار بيماري حاكميت سرمايه سالاري مي بيند.
«ارميا» براي ازدواج با «آرميتا» دختر جواني كه در استخدام يك مؤسسه پژوهشي اديان در ايالات متحده است به اين سرزمين سفر مي كند. «ارميا»، بازمانده نسل جنگ و آرمانگرايي است كه هنوز با همرزم شهيدش - سهراب - در مكالمه اي ذهني است. اين انسان آرمانگراي مشرقي كه نمادي از انسان منتظر برآمده از تفكر شيعي است، در جامعه اي گرفتار مي شود كه همه چيز، حتي مذهب و اخلاق، از ماهيت و جودي خود تهي شده است و اساس و ملاك خوب و بد و خير و شر، نه براساس ماهيت خير و شر، بلكه براساس منفعت مادي و ظاهري سنجيده مي شود.
«ارميا» در چنين جامعه اي، درگير تنهايي و انزوايي تحميلي اما فعال مي شود و به هر جا كه سر مي زند درهاي سعادت را برخود بسته مي بيند.به اين اعتبار «بيوتن» رمان تلخي براي انسانهاي معتقد است، زيرا تنهايي استخوان سوز آنها را در دنياي امروز به شكلي عريان و بي رحمانه نشان مي دهد.
«اميرخاني» در رمان جديدش، نقش يك روايتگر داستاني بي طرف را كنار گذاشته و خود به عنوان نويسنده، در متن حضوري دايمي دارد و حتي از برخي علايم (نظير علامت دلار و نشانه سجده واجب) براي پيشبرد ذهنيت خود سود مي برد. اينكه آيا اين همه دخالت نويسنده در متن و استفاده متناوب او از روايت داناي كل تا چه حد به ادبيت متن كمك كرده، بحثي جداگانه و مفصل است. اتفاقا از ديدگاه داستاني ورود نويسنده به متن در بسياري از موارد به روايت داستاني «بيوتن» ضربه زده ، اما هدف نويسنده را از نگارش داستان پيش برده است.
اينكه در اين معادله (ادبيت متن در برابر بيان حرفهايي كه بايد گفت) كفه ترازو با كدام يك مي باشد، سؤالي است كه همواره در خواندن داستانهايي از جنس «بيوتن» در برابر خواننده قرار مي گيرد و نمي توان جوابي جز پسند نويسنده و سليقه مخاطب به آن داد.
«بيوتن» پيرنگ داستاني پر رنگي ندارد؛ كش و قوس و كنش و واكنش شخصيتها چندان قدرتمند نيست، اما نويسنده در ديالوگ نويسي، ساختن فضاي داستاني و شخصيت پردازي در موارد زيادي موفق عمل كرده است.
بهره گرفتن از طنزي هوشمندانه، كمك گرفتن از امكانات داستاني متعدد (نظير روايتهاي مختلف كه داستان را به يك داستان پست مدرنيستي نزديك مي كند)، استفاده خلاقانه از بازيهاي زباني و امكانات واژگان براي ايجاد معاني متعدد (كه نمونه اي از آن نام رمان است) و بهره مندي از فراواقعيت در كنار يك فضاي داستاني كاملاً معاصر باعث شده است. «بيوتن» با وجود حجم زياد و بيان حرفهايي كه گاه به مقاله پهلو مي زند از نفس نيفتد و بتوان به عنوان يك متن ادبي قابل توجه به آن نگريست.
در همين رابطه :
. ماخذ: روزنامه‌ي قدس
زماني اندك از انتشار آنها، نشان دهنده اين است كه مخاطب ايراني ادبيات داستاني، اگر با رماني كه در آن نويسنده حرفي براي گفتن داشته باشد. مواجه شود، به آن اقبال مي كند و آنچه درخصوص بحران مخاطب در ادبيات گفته مي شود، سوء تفاهمي بيش نيست! 