توضيح سايت: گزارش سفر جناب سيدحسين طباطبايي، كارشناس تواناي حوزه‌ي قفقاز سازمان فرهنگ و ارتباطات از سايت ايراس برگرفته شد.


چهارشنبه 21 اسفند 87
ايراس: ساعت 10 صبح پس از صرف صبحانه عازم دفتر وزیر فرهنگ ارمنستان می شویم. مسیر را با توجه به نزدیکی به هتل قدم زنان طی می کنیم و جالب این که زودتر از شکیبا و همکارانش به محل وزارتخانه    می رسیم. هاسمیک بوغوسیان وزیر فرهنگ جمهوری ارمنستان که از جمله زنان تاثیرگزار در عرصه سیاست و فرهنگ ارمنستان پس از استقلال است ، مدت ها مدیریت موسسه آئوکس را به عهده داشت و ابتکار برگزاری اولین دوره پل ادبی ایران ارمنستان در زمان حضور وی در آئوکس طرح شد. زنی است با اتوریته ی خاص و مدیریتی تحسین برانگیز که از گزند حوادث سیاسی روی داده در ارمنستان سال های اخیر مصون مانده و در دولت و کابینه ی پس از کوچاریان نیز موقعیت و جایگاه خود را حفظ کرده است. به گمان من از مقبولیت نسبی نیز در بین جامعه ادبی و فرهنگی کشور برخوردار است و این مهم بر دوام نقش آفرینی موثر وی در عرصه سیاست و فرهنگ کشورش بی تاثیر نبوده است. بوغوسیان هیئت را به گرمی می پذیرد و از حضور این جمع فرهیخته و ادیب ایرانی در کشورش اظهار شادمانی می کند.
نکاتی را در زمینه مناسبات فرهنگی دو کشور بیان می کند و بر تداوم و تعمیق همکاری های فرهنگی و هنری ایران و ارمنستان تاکید دارد. شکیبا هیئت را به تفصیل معرفی نموده و ابراز امیدواری می کند تا این برنامه فصلی نوین در عرصه مناسبات ادبی و هنری دو کشور بگشاید. طرح بحثی از سوی ماتیان در مقایسه ی توجه سفارت ج ا ایران به مقوله فعالیت ها و همکاری های فرهنگی با سفارت ارمنستان در تهران واکنش تند و غیر منتظره ی هاسمیک بوغوسیان را به دنبال دارد. گویا وزیر طرح ضعف یا کم کاری سفارت کشورش در تهران را در حضور مهمانان ایرانی بر نمی تابد و البته این میزان از برنتافتن و برخورد بسیار تند وی با ماتیان نجیب و دوست داشتنی چندان به مذاق جمع خوش نمی آید. از دفتر وزیر عازم موسسه فرهنگی آئوکس می شویم. جایی که قرار است راس ساعت 11 دومین جلسه نشست مشترک ادیبان ایرانی و ارمنی برگزار شود. موضوع این جلسه هم" نقش و جایگاه ادبیات و فرهنگ در اعتلای اخلاق انسانی " است و آنا اگیپیان مدیریت آن را بر عهده دارد. آنانیان که کنار من نشسته است اصرار شکیبا و اگیپیان برای جلوس بر صدر مجلس را نمی پذیرد و درگوشی به من می گوید کار دارم و می خواهم در بروم ! و همین کار را هم می کند. هنوز لحظاتی از شروع جلسه نگذشته است که زنگ تلفن همراهش به صدا در می آید و او برای پاسخ از سالن بیرون می رود و صد البته باز نمی گردد. آنا در سخنان خود آئوکس را معرفی می کند و به فارسی نسبتا خوبی که یادگار حضور سی سال پیش وی در ذوب آهن اصفهان است حضار و موضوع جلسه را معرفی می کند.
شکیبا در ادامه با تعبیراتی ظریف که از این به بعد دستمایه ی دوستان و به ویژه عبدالملکیان می شود آنا اگیپیان و تلاش و کوشش وی در تحکیم روابط فرهنگی ایران و ارمنستان را ارج می نهد و برای چندمین بار در طی این ایام  روز زن و به تعبیری دیگر ماه زنان در ارمنستان را تبریک می گوید. از جمع روشنفکران ارمنی ابتدا واهان یغیازاریان عضو هیئت رئیسه ی آئوکس سخن می گوید و نکاتی در طرح ارزش های اخلاقی در ادبیات ایرانی و ارمنی به زبان می آورد. جمعی دیگر نیز سخن می گویند و پروفسور آزاد یغیازاریان منتقد ادبی برجسته ارمنی و رئیس پیشین انستیتو ادبیات آکادمی ملی علوم با این یادآوری که اصل سخنان خود را فردا در آکادمی ایراد خواهد کرد طرح مسائل اخلاقی و انسانی را حتی در منظومه های عاشقانه ی پارسی و ارمنی از مصادیق مهم نقش آفرینی ادبیات در اعتلای ارزش های انسانی می خواند. رضا امیرخانی با در پیش کشیدن موضوع تهدید رو به گسترشی که متوجه تمدن های منفرد و به طریق اولی زبان های این ملت ها که ارمنیان و ایرانیان نیز از مصادیق آن محسوب می شوند وظیفه روشنفکر ارمنی و ایرانی را خطیر خوانده و نقش ادبیات داستانی و حضور موثر در این عرصه را یکی از رسالت های ادیبان و روشنفکران دو کشور می داند.
تعبیر و برداشت زیبا و نوآورانه ی او از دعای مرزداران صحیفه ی سجادیه و انطباق هوشمندانه ی آن با نقش ارمنیان در دوره های مختلف تاریخ ایران به دل می نشیند و توجهات را بر می انگیزد. عباس جهانگیریان ، واقیناک سرکیسیان رئیس باشگاه مهر ، عبدالملکیان و محمدرضا یوسفی هم به فراخور مطالبی بیان می کنند و فضای نشست به محمل تعامل افکار و آراء روشنفکران ارمنی و ایرانی مبدل می شود. آنا اگیپیان پیش از جمع بندی مباحث با اظهار لطف ویژه  از من می خواهد تا به ارمنی چند جمله ای سخن گویم که البته خواسته ی او را با این جمله ی کوتاه بر آورده می کنم که " در جمعی با حضور شاعران و نویسندگان بزرگ ارمنی و ایرانی سخن گفتن برای من بسیار دشوار است و با تشکر از لطف شما اجازه دهید بیش از این نگویم ".  
از آئوکس که شاهد بحثی جدی و مفصل بین نویسندگان ایرانی و ارمنی بود  عازم سفارت کشورمان در ارمنستان می شویم تا ناهار را میهمان سفیر باشیم. ضیافت ناهار سفیر که خوانی گسترده و پرنعمت هم هست با ورود آگاهانه و از سر علاقه ی سقائیان به مباحث فرهنگی و ادبی به جلسه ی بحث دیگری مبدل می شود و چندان به طول می انجامد که برای از دست ندادن برنامه های بعدی مجبور می شویم آن را ناتمام بگذاریم. سفیر با حوزه ی ادبیات داستانی به خوبی آشناست و شماری از کارهای امیرخانی را خوانده است. همراهی و یکدلی سفیر و رایزن فرهنگی در ارمنستان بی گمان یکی از رموز موفقیت فعالیت های فرهنگی اخیر کشورمان در ارمنستان محسوب می شود. ضیافت ناهار با رد و بدل آثار نویسندگان و عکس های یادگاری دوستان با سفیر و رایزن فرهنگی پایان می یابد و به سرعت رهسپار خانه موزه ی پاراجانوف فیلمساز و هنرمند بزرگ ارمنی می شویم. این موزه و کارهای پاراجانوف را بارها دیده ام ولی هربار این حجم از آثار هنری که نشان از روحی بزرگ و ذوق و اندیشه ای متفاوت دارد برایم تازگی دارد. کولاژهای فیلمساز بزرگ ارمنی به راستی نمونه هایی شگفت از حس همواره زنده ی آفرینش و نوآوری روحی هنرمند و خلاق است که آنگاه که نظام مستبد شوروی سوسیالیستی اجازه ی فیلم سازی را از او سلب می کند به ترکیب شگفت و تماما کنایی اشیاء و اجسام مختلف و پدید آوردن آثاری عجیب روی می آورد که بی گمان نمونه هایی منحصر به فرد از خلاقیت هنری در بین انسان ها به شمار می روند.
این روح آفریننده حتی در دوران زندان هم از بازآفرینی هنرمندانه ی ایده ها و اندیشه هایش دست نمی کشد و از این روست که آثار دوران زندان وی که اطاقی جداگانه از موزه را به خود اختصاص داده است نیز شگفت و درس آموزند. دوستان هنرمند و ادیب هموطنم مطمئنا بیش از من در خلسه ی حضور در این مکان اند و پرسش ها و کنجکاوی های مدام شان گویای این شگفتی است. جای چیستا یثربی جدا خالی است که اشراف خوبی به آثار پاراجانوف دارد و خودش می گفت کتابی در موضوع پاراجانوف را زیر چاپ دارد. تعابیر و تفاسیر یوسفی در این میان بعضا برایم آموزنده و بدیع است و ارزش های زیبایی شناسانه ی آثار پاراجانوف را جا به جا و به فراخور تشریح می کند. بازدید از موزه ی پاراجانوف قدری به طول می انجامد و از آنجا برای رفع خستگی و اندکی استراحت عازم هتل می شویم. شام مهمان مدنی عزیز هستیم که زحمت کشیده و خوانی گسترده است و ما را به همراه استادان زبان فارسی و کورش مقتدری که برای برگزاری دوره دانش افزایی زبان فارسی در ایروان به سر می برند به میهمانی فراخوانده است. پاسی از شب گذشته است که به هتل باز می گردیم و پس از تفرجی کوتاه در خیابان های اطراف میدان جمهوری بازمی گردیم تا برای فردایی دیگر و حضور در برنامه های دیگر آماده شویم.