امیرخانی روز به روز به قهقرا پیش می‌رود. عظمت «من او» را مقایسه کنید با مثلا لوطی منشی «قیدار» که نه سر دارد و نه ته؛ نه منطق دارد و نه روایت؛ نه حتی قلم امیرخانی. کجاست آن قلم شیرین که در هر کتاب کلی کلمه جدید ابداع و اختراع می‌کرد و به خورد مخاطب می‌داد؟ شهلا کیست؟ چرا قیدار عاشقش شده؟ چرا دو سال رهایش کرد؟ چرا یهو فرار کرد؟ چرا رفت؟ چرا اینقدر کلیشه‌ای عاشق امام شد؟ چرا سیدگلپا اینقدر نمادین و ضایع پرداخته شده؟ و خیلی چراهای دیگر…

دوران سینمای ایرج قادری و مسعود کیمیایی خیلی وقت است تمام شده. دوران توهم غیرت و ناموس و چاقوی دسته زنجان و این غلوهای غیرواقعی از زندگی ایرانی خیلی وقت است جایش را به عقلانیت دینی داده؛ همانطور که فوتبال علی اصغری علی پروین جایش را به نظم مدرن کارلوس کی‌روش داده ولی حاج رضای امیرخانی انگار تازه دارد با علی پروین و مسعود کیمیایی و ایرج قادری حال می‌کند!

آقا رضای امیرخانی! تا وقتی نورالدین پسر ایران هست، دل من یکی با توهمات و تخیلات و سیبیل‌های تاب برداشته فلان لوطی عیار گرم نمی‌شود. من، قهرمان واقعی را عاشقم؛ نه فلان عرق خورده‌ی آب توبه بر سر ریخته را…

توضیح رضاامیرخانی: ضمن تایید استدلال سرکار خانم نوبخت، نکته‌ای را تصحیح می‌کنم که این رقم مربوط است به تیراژ مجموع کارهای بنده. بنابراین وضعیت اسف‌بارتر از این مثال است.

اما قرار بود بعد امتحانا بخونمش! که البته با یک تورق ساده شروع کردم به خوندن کتاب و دقیقا تو همین هفته که 5 تا امتحان داشتم , "قیدار" هم تموم شد!!!!

یک نکته منفی از نظر من , نگاه مردانه به "زن" در این کتابه که نزدیک بود وسطای کتاب باعث بشه دیگه نخونمش!(یعنی بزارم برا بعد!)...  البته تو کتابای دیگه هم گاهی این موضوع آزارم می داد. اما از اواسط کتاب به نظرم اصل موضوع قشنگتر شد و باعث شد مشتاقانه , دقیقا شب امتحانی که کلی هم براش استرس داشتم, باقی کتاب رو بخونم و تمومش کنم.

اینم یه بخش هایی از کتاب " قیدار" برا آشنایی با سبک کار نویسنده... شاید شما هم خواستید بخونید!!

بخشی از متن که  پشت جلد هم اومده:

در قرآن، اسم بعضی پیامبران آمده است؛ اسم بعضی غیر پیامبران هم، چه صالح و چه طالح آمده است... صلحا عاشق حضرت باری هستند... اما حضرت حق، بعضی را خودش هم عاشق است...

از علائم قیامت در قرآن، یکی همین است؛ غبار شدن کوه ها. می خواستم ببینم قیدار چه گونه می افتد ... از زیارتِ اهلِ قبور بر می گشتم، گفتم بیایم اینجا فاتحه ای هم برای شما بخوانم!

بخشی از کتاب قیدار؛ نوشته رضا امیرخانی

نمی دانم حکمتش چیست که هنوز منتشر نشده. آدم این هم نیستم که پی جوی چرای کار نشدن نوشته هایم باشم.

یعنی اصولا اهل چرا پرسیدن درباره هیچ مقوله ای از پیرامون خودم نیستم.

دارم به این فکر می کنم که شاید قسمت بود ناسزا خور سیدمهدی شجاعی عزیز بشوم.

همان حکمتش! را می گویم.

دیروز نامه ای از شجاعی عزیز منتشر شد خطاب به رضا که تلویحاً گفته بود آفرین پسر گلم. چیزی را نوشتی که همه به آن نیاز داشتیم.

بعد هم افزوده بود که آماده باش که موج ناسزاها و تهدیدها دارد، می آید.

حکمتش! را شما هم گرفتید؟!

من برای نوشتن قِیدار به رضای امیرخانی عزیز نقد دارم چون رفته است سراغ آدم هایی که در هیچ دوره ای از تاریخ و در هیچ ملک و مملکتی، هیچ لطفی در حق مردم و کشورشان نداشته اند.

آن سامورایی های بخت برگشته با آن همه اهمّ و تولوپّشان، دست آخر ژاپن را واگذاشتند به آمریکایی ها متجاوز و از لات و لوت های خودمان و امثال شعبان بی مخ و رحیم ننه لیلا و محمدخان و غیره هم که غیر از زنای محصن، شرارت و طرفداری به سبک شیخی ها از حکومت های جور زمانه که خبری در دست نیست.

توی نقدم به رضای عزیز گفته ام که خوب تر است توی زمین حاصل خیز و با هوایی که امید کشت دیم می دهد، گندم بکاریم نه ارزن.

برای رضا اینطور نوشته ام که این بسیجی ها بودند که بدون شیتیل و چاقوی زنجانی و سیبیل، دماری از روزگار دشمنان این ملک و مملکت دوست داشتنی درآورند که تا ابد یادشان نمی رود و البته تو از اینها ننوشته ای و رفته ای سراغ آدم هایی که در هیچ گوشه ای از تاریخمان حضور پررنگی ندارند...

و حالا هم می دانم که اگر بزند و نقدم به قیدار رضای امیرخانی منتشر بشود، باید منتظر نیش و کنایه ها بمانم چون آقاسیدمهدی به رضا دست خوش گفته است.

برای یه حبه قند هم همینطور شد. نقدم را وقتی منتشر کردند که ابراهیم خان حاتمی کیا با دست نوشته ای که بعد از دیدن "یه حبه قند" برای سیدرضای میرکریمی فرستاد، یک نوشابه حسابی برایش باز کرد و نقد ما ولی وقتی منتشر شد تنها شدیم و هیچکس نگفت هبذا...

ولی خدا به سر شاهد است که نه من و نه رفقایم هیچوقت منتظر این هبذا گفتن ها نیستیم. چه آنروزی که در واویلای یه حبه قند، یه حبه قند، گفتیم عموجان این فیلمتان ضد دین و ضد فرهنگ ایرانی است و این خط و این نشان که خارجی ها تحویلتان می گیرند.

و چه امروز که یه حبه قند را دارند توی سانفرانسیسکو و لس آنجلس و غیره حلوا حلوا می کنند و همه آن تمجید کننده ها ترجیح داده اند سکوت کنند و بیخیال از کنار این سوال رد بشوند که یه حبه قند چه گلی به گوشه جمالش داشته است که وزارت فرهنگ و ارشاد آمریکا! اجازه اکرانش را به همین راحتی می دهد؟!

خدایا سلام ما را به سیدعلی خامنه ای برسان و از طرف ما به او بگو تا وقتی ما باشیم و این صراط باشد و نفسکمان بیاید و برود، ان شاء الله با همه درست و غلطمان ولی دست از علی زمانه برنمی داریم.

جناب اميرخاني عزيز ! از آنجا كه شما به مختصات و مناسبات اين روزگار واقفيد و قواعد بازي را به خوبي مي شناسيد ، قطعا منتظر تقدير و تحسين و اعطاي جايزه از سوي مجامع رسمي و جشنواره هاي موجود نيستي

شرف مرد به جود است وکرامت، به سجود

هرکه را این دو نباشد ،عدمش به زوجود

آقای رضا امیر خانی در داستان " قیدار" حکایت گاراژدار جوانمردی به اسم قیدار را نقل می کند که در دهه 50 در حالیکه  نسل جوانمردان در حال انقراض است با تمام وجود می خواهد ادامه دهنده ی راه این نسل باشد . او نه تنها با مراقبه ها و رفتارهای فردی خویش بر تداوم جوانمردی در فرهنگ ایرانی تاکید دارد،بلکه قصد تربیت قیدارهای دیگری را نیز دارد و این در حالیست که  جامعه به لحاظ سیاسی واجتماعی ،برای تداوم حیات چنین انسانهایی تنگ تر و تنگ تر می شود. در چنین شرایطی چیزی که از قیدار می بینیم ،مردانگی ،مروت، اعتقاد دینی،رفیق بازی،تلاش برای تربیت درست اطرافیان،دفاع از مظلوم،مدارا و تلاش برای تشبه به مولای متقیان است . او حتی در ازدواجش نیز علاوه بر عشق، ایثار را نیز از چشم دور نمی دارد و در همان آغاز داستان ،گذشته ی شهلا جان خود را نادیده گرفته او را به یک زندگی پر از مروت و مدارا دعوت می کند قیدار همراه نامزدش در راه رفتن به اصفهان ،با یکی از ماشین های گاراژخودش تصادف می کند و مدتی ،گوشه گیری و انزوا برمی گزیند اما سید گلپا ،که مراد قیدار است ،او را به زندگی برمی گرداند ، صفدرکه یکی از راننده ها و یارغار قیدار است " زن جورکن " را که روزی زیر پای شهلا نشسته و اورا  با شاه رخ آشنا کرده و سیاه بختش نموده ،پیدا می کند و زمانیکه قصدسیلی زدن به او را دارد قیدار دست او را گرفته  و به گوش خود او سیلی می زند و همین امر مدت مدیدی ،صفدر را از قیدار جدا و دل قیدار را در فراق دوست زخم می کند . قیدار در قلهک خانه بزرگ چندمنظوره ای ، برای زندگی خانواده خودش ، برای استفاده بعنوان حسنیه ،جهت ورزش باستانی و پهلوانی و نیز برای زندگی در به درها و معتاد ها که در داستان سیاه و سفید نامیده می شوند ،می سازد و چون سید گلپا ،به آنجا قدم گذاشته و پایش در سیمان تازه ریخته شده در پی دیوار  فرو می رود ، نام آن مجموعه را لنگر پاسید ، می گذارند

اتفاقات زیادی در این مدت رخ می دهد که همه این اتفاقات برای معرفی شخصیت جوانمرد قیدار در موقعیت های مختلف است  و قیدار از خوش نامی به بد نامی و آخر کار به گمنامی می رسد و به قول سید گلپا طوبی للغربا (خوشا گمنامان)  و روزی همراه زنش شهلا، با اتومبیلی که به گاومیش دوازده سیلندر مشهور است می رود به جاییکه دیگر کسی او را نشناسد و فقط گهگاهی خبرهایی از وی به گوش می رسد مانند اینکه  ،زمان آمدن امام خمینی به ایران 80 گوسفند قربانی می کند و در زمان مقاومت خرمشهر (در دفاع مقدس) برای رزمندگان خیرات می کند و غیره...

 جوانمردی گمنام که آقای امیر خانی قصد دارد او را در رگ تاریخ تزریق کند و بگوید : تا زمانیکه جوانمردی و جود و کرم نمرده است قیدار هم زنده است و مانند آقای بیضایی که در حکایت آرش می نویسد : ومن مردمانی را می شناسم که باور دارند آرش روزی باز خواهد گشت،   قیدار را در دل تاریخ و فرهنگ ایران رها می کند .

ادبیات و نوشتار منحصر به فرد این داستان و فرهنگ شوفری و گاراژ داری دهه 50 که با دقت هرچه تمامتر، نگاشته شده خودنمایی می کند و نشان می دهد که امیر خانی، امروز به  نویسنده ی بسیار چیره دستی  تبدیل شده است . کتاب به لحاظ فرم و قالب و محتوا قابل تامل و بررسی است و البته تجربه ای نو و جذاب است

شخصیت های داستان قیدار ، شخصیت های سفید مطلق و سیاه مطلقند و همین باعث می شود به قول آقایان حسین فتاحی و محمد رضا بایرامی ، نوشته امیر خانی به سمت قصه نویسی برود .علاوه بر قیدار، تمام کسانی که در گاراژ هستند به نوعی همه سفید و خود قیداری دیگرند با مراتبی متفاوت... سید گلپا چنان سفید و دست نیافتنی است که گویا اهل معجزه و کرامات است و در مقابل، شاه رخ و دار ودسته اش بیش از اندازه سیاه هستند و انگار هیچ ویژگی مثبتی در وجودشان نیست  واین نکته باعث می شود که قهرمان داستان بیش از اندازه مثبت و حتی در حد یک فرا انسان و یا یک شخصیت افسانه ای پیش برود (آنچنانکه در قصه های ترکی شخصیت کوراوغلو  با پاشا خان به مبارزه بر می خیزد و افسانه وار بر دشمن ظالم خویش چیره می شود روزی تفنگی را دست کسی می بیند سوال می کند که:آن چیست ؟ فرد جواب می دهد: تفنگ است که می توان با آن  آدم کشت و با دشمن مبارزه کرد ...کوراغلو خرگوشی را نشان می دهد و آن فرد فی الفور خرگوش را باتیری هلاک می کند و کور اوغلو می گوید : دیگر روزگار جوانمردی به پایان رسید....سپس اسبش را می تازد و از دیده ها دور می شود و پس از آن دیگر کسی کواوغلو را نمی بیند)

نویسنده ، به روایت داستان از زبان یک  راوی شیفته، اعتراف کرده و اذعان می دارد که خاکستری بودن شخصیت اصل نیست ، ضمن قبول این نکته ،این  سوال  ایجاد می شود که آیا  این شخصیت که راوی شیفته  خلق کرده است امکان وجود خارجی دارد ؟ آیا می تواند از ذهن نویسنده گامی فراتر گذاشته و برای مخاطب قابل باور و لمس باشد؟

نکته بعدی اینکه علیرغم اینکه راوی شیفته می خواهد شخصیتی بی نقص را خلق و معرفی نماید ولی شخصیت اصلی در بطن خود دارای تضاد است. قیدار شخصی جوانمرد و با مروت است و از طریق همین مروت راهی به خداشناسی و عشق ائمه و عرفان باز کرده است ،اما او با اصول اولیه  دینی و مکتبی آشنا نشده و تفکراتش پایه و اساس عقلایی ندارد و معلوم نیست چرا و چگونه در آن حد شیفته سید گلپا شده است ؟ و با چه مبنا و منطقی آموزه های او را وحی منزل می داند ؟

آیا  سید  را چون خودش رفیق باز یافته ؟ کسی که بخاطر سید دیگری (احتمالا امام خمینی ) شکنجه شده ؟ آیا این برای مریدی کافیست ؟ مخاطب وقتی به  ارتباط قیداروسید  فکر می کند احساس می کند که قیدار ساده لوحی است که اگر کسی چنین باشد به راحتی در دام خرافه و نهایتاً ضلالت می افتد نه سعادت

قیدار اهل خرافه است و البته این خرافه گرایی قیدار توسط نویسنده مهر تایید می خورد . او کتابها را به جای سنگ در زیر بنای حسنیه اش می گذارد . او عاشق و مرید مولا علی (ع) است در حالی که از منبر و وعظ فراریست و یک منبر چوبی را که به حسینیه اش هدیه  شده است مدتی بلااستفاده رها کرده است  و می شود گفت که قیدار (شخصیت محبوب نویسنده ) که راوی ،مقام او را به فراتر از نقد کشانده است یک جوانمرد اهل مدارا با خلق الله است،مدارایی که با فرمول جاذبه و دافعه مولایش علی (ع) تشابهی ندارد . شخصیت سید گلپا نیز چنین است . او در اعتقادات خود اهل تساهلی است که شاید در طول تاریخ هیچکدام از علمای ما نبوده اند تا جاییکه در طول داستان با همه نوع آدم از مرد مومن گرفته تا زن بی حجاب و مینی ژوپ پوش با مهربانی برخورد می کند . از طرفی هم خود عامل نسخه ای که برای سعادت بشریت پیچیده است ،نیست «خوش نامی قدم اول است ... از خوش نامی به بد نامی رسیدن قدم بعدی بود ... قدم آخر گمنامی است ...طوبی للغرباء» و سید گلپا که در این داستان شخصیتی ممتاز دارد خود از مرحله خوشنامی فراتر نمی رود

از سویی دیگر شخصیت قیدار،روی همه شخصیت های داستان سایه افکنده و باعث شده است ،نویسنده، بسیاری از شخصیت ها را بی فرجام رها کند ،مثلا شخصیت استاد در بین سیاه و سفیدها که یک فعال چپ سیاسی است و قیدار را بر طبق آموزه های کمونیستی یک فرد ایده آل می داند معلوم نیست که در آخر داستان ،پیرو چه اندیشه ای می شود ؟ و قیدار در زندگی و افکار او چه تاثیری می گذارد ؟

قیدار خود وابسته فکری بودن را انکار می کند چون رفتار های لوطی منشانه اش در هر طرز تفکری جلوه ای دارد . کمونیست ها او را مطلوب خودشان می دانند . برخی او را به سرمایه سالاری متهم می کنند و خلاصه اینکه هر کسی با ظن خود یار قیدار است  و نویسنده در تلاش است که با این ایده ی ایدآلیستی ،در جامعه پیرامونش تاثیر بگذارد  اما مخاطب

الف- نمی تواند وجود چنین شخصیتی را بدون هر گونه ضعف و ایراد و گناه بپذیرد

ب- احساس می کند چنین شخصیتی با مرید و مراد بازی که با سید دارد سازگار نیست

و همه اینها باعث شده است که قیدار بیش از آنکه به یک شخصیت  تاریخی شبیه باشد به یک شخصیت تخیلی شبیه باشد و شخصیت های دیگر داستان هم تنها برای معرفی همه ابعاد این شخصیت خیالی جان گرفته اند از نعش (راننده ای که با مرسدس تصادف می کند) گرفته تا زن جور کن،و از اول تا آخر داستان شاهد تلاش راوی برای معرفی ابعاد مختلف این شخصیت آرمانی و البته تخیلی هستیم  و البته شاید آقای امیر خانی این شخصیت را از یک شخصیت واقعی الهام گرفته باشد و اگر چنین باشد یقناً آن فرد یلی بوده در سیستان  که نویسنده  رستم داستانش کرده

شکل انتخاب شده و فرم داستان قیدار از توانمندی و چیره دستی فوق العاده ی نویسنده خبر می دهد . آشنایی وی با ادبیات گفتاری ویژه و منحصر گاراژ داران و رانندگان بنی هندل ،که در سراسر گفتگو های داش مشتی و لوطی گرانه ی خود از اصطلاحات فنی اتومبیل و تجارب رانندگی ،بهره می گیرند ، بر جذابیت و شیرینی داستان می افزاید

و نکته ای که ذکر آن لازم به نظر می رسد این است که امیرخانی نویسنده متعهدی است که این توان را دارد تا بی آنکه وارد ورطه ی شعار شود خالص ترین ارادت و ناب ترین ادب خود را تقدیم ائمه اطهار بویژه حسین ابن علی (ع) بنماید به گونه ای که مرد ایده آل و آرمانی نویسنده ،خود را نوکر جون (غلام سیاه و با وفای آقا ابا عبدالله) می داند و این یعنی  ترویج مذهب و اشاعه ی هنری و عاقلانه ی  عشق مولا توسط یک عاشق اهل بیت  ،در حد کمال...

به نظر حقیر برخلاف  نظر عده ای از دوستان اهل قلم و فکر در عرصه ی ادبیات داستانی ، "قیدار" برای آقای امیر خوانی(نویسنده ی  داستانهایی چون "من او" و " بی وتن" ) گامی به عقب محسوب نمی شود و این اثر در نوع خودش تجربه ای است نو و هدیه ای گرانبها برای علاقمندان ادبیات داستانی...

ودر آخر اینکه : ایراد از امیر خانی نیست که رمانش به قصه گراییده ، ایراد از سید گلپا نیست که مردم را از خوش نامی به بد نامی و از بد نامی به گمنامی  هدایت کرده ولی خودش در خوش نامی مونده وروضه ی قیدار خونده ،ایراد از جامعه نیست که شخصیت قیدار در تخیلش هم نمی گنجه ، ایراد از آخوندهایی نیست که خیال کردند اگه پهلوی بره دیگه نیازی به برقراری ارتباط عاطفی با مردم ندارندو بخشنامه جای همه چی رو می گیره، ایراد از راوی نیست که در داستان سراسر نوستالژی و غم غربتش یکبار از کلمه "آخ" یا "کاش " استفاده نکرده، ایراد از بیسوادی نویسنده ی این یادداشته.

محمد سیمزاری- اردبیل بهار 1391

http://manamsalam.blogfa.com/post/111/%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D8%B3%D8%B1-%D9%85%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D9%85
رسا-خرداد91
سوم . ارمیا یا سایت شخصی رضا امیرخانی

خب آدم وقتی نویسنده ای را دوست داشته باشد ، سایتش را هم دوست دارد . خصوصاً اینکه سایتش هم مثل خودش خاص باشد. سایت رضا امیرخانی یک خصوصیت منحصر به فرد دارد که قبلاً در اینجا در موردش توضیح داده بودم ، به هر حال سایتی است که حسابی آدم را نمک گیر می کند.

http://qeteh.blogfa.com/post-158.aspx
واگویه‌های یک آدم-خرداد91

+   زياد تو زنده گي خطا کرده ام ، خيلي بيشتر از تو ؛ براي همين با آدم  ِ خطاکار راحت ترم . آدمي که يک بار خطا کرده باشد و پاش لغزيده باشد و بعد هم پشيمان شده باشد ، مطمئن تر از آدمي که تا به حال پاش نلغزيده...
اين حرف سنگين است... خودم هم مي دانم ، خطا نکرده ، تازه وقتي خطا کرد و از کارتن آک بند در آمد ، فلزش معلوم مي شود ، اما فلز  ِ خطا کرده رو است ، روشن است...
مثل  ِ اين کف  ِ دست ، کج و معوج ِ خط ش پيداست. از آدم  ِ بي خطا مي ترسم ، از آدم دو خطا دوري مي کنم ، اما پاي آدم تک خطا مي ايستم... با مني ؟

( شهلا وسط ِ گريه ، لب خند مي زند و سر تکان مي دهد ) :

+   با توام...

( نمي گويد با شما... مي گويد ، "با تو " ) .

ساکنان تهران برای تهیه این آثار و یا هر کتاب یا محصول فرهنگی دیگر کافی است با شماره 20- 88557016 تماس بگیرند و سفارش خود را در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند. هموطنان سایر شهر‌ها نیز با پرداخت هزینه پستی ارسال، می‌توانند تلفنی سفارش خرید بدهند.