"این جی ، هیچ کس بی اجازه دست نمیزند به اثاث غریب... افغان حرمتِ غریب را دارد ."

چند صبح پیش روی تخت خودم چند تا مشت نثار کتابی که میان دستانم بود کرده بودم. نه به خاطر اینکه دوستش نداشتم، اتفاقا این قدر دوستش داشتم که هزار دفعه روی گوشه هایش دست کشیدم تا مثل روز اول تیز بمانند. شاید مهم ترین قسمت یک کتاب گوشه های جلدش باشد. البته بعد از محتوا و نویسنده و نام کتاب و غیره.

داشتم می گفتم. نه به خاطر اینکه دوستش نداشتم به خاطر اینکه در یک بحث ساده ی معمولی همه ی حرف هایی را که من اگر بودم می زدم را گفته بود ولی اصلی ترین و کلیدی ترین جمله را به کار نبرده بود و همان به کار نبردن سبب به وجود آمدن چند مشت شد که به روی کتاب فرود آمد نه حتی به این خاطر که جمله را به کار نبرده بود به خاطر اینکه که مخاطب ( که خودم باشم) به جواب سوالش نرسیده بود بالاخره. جواب سوال که نه جواب حرفی که چندین و چند سال بود در برابر، طرفداران برادران افغان می زد.

شاید بلاکش هندوکش نام مناسب تری باشد برای جانستان کابلستان و خیلی حرف ها داشته باشد در برای مثل من هایی که همیشه می گفتند، افغان باید به جای فرار، دفاع می کرد و به جای اینکه نظاره گر گذر طالبان، آمریکا و مستکبران از رنگ و روی مختلف باشد مقابلشان می ایستاد.

و برخلاف بعضی ها که می گفتند "شاید نمی توانستند!" حرف های بیشتری داشت، برای من هایی که همیشه در جواب"شاید نمی توانستند" تمثیل جنگ هشت ساله ی مان را می آورد و ایستادن در مقابل دشمنی که از چندین کشور حمایت می شد.

من که ایستادنمان را ندیدم. تمثیلش را شنیدم و تکرار کردم. ولی همان تفاوت دخترک هشت ماهه ی کابل با لی جی  در جانستان کابلستان نشانگر همان ایستادگی است که ندیدم. لی جی هم غریبه نیست. یک پسر کوچولو است مثل علی خودمان که بزرگ میشود و تا چند سال دیگر به مدرسه می رود و تا چند وقت دیگر دانش گاه.. خیلی که بدبیاری بیاورد در زنده گی، رتبه اش سه رقمی می شود و... مسیری مملو از موفقیت های بزرگ و کوچک.  و آن دختر... بقیه اش را کتاب می گوید.

شاید بلاکش هندوکش نام مناسب تری باشد برای جانستان کابلستان و خیلی حرف ها داشته باشد برای من هایی که افغان و افغانستان را در میان خاک و خل های ساختمان سازی هایمان دیده بودیم و در بیشتر زندگی یاد گرفته بودیم که باید از افغانی ها ترسید. چون بچه ها را می دزدند، گروگان می گیرند و خیلی کارهای دیگر که انگار از هیچ ایرانی ای برنیامده و نمی آید.

بلاکش هندوکش همان قدر که کوتاهی افغان در رساندن فرهنگ و ادب خودش به ایرانی را به تصویر کشیده بود کوتاهی ایرانی را از شناختن برادر همسایه اش مورد انتقاد قرار داده بود و خیلی حرف داشت برای مثل من هایی که... خودتان می دانید.

نظر من را بخواهید بلاکش هندوکش صد برابر اسم مناسب تری است برای جانستان کابلستان. بلاکش هندوکش خیلی حرف ها دارد از گسل ها و شکافتگی ها بین افغان و همبستگی ایرانی خیلی حرف دارد برای مثل من هایی که هر طور می خواهد راجع به طرفدار گروه سیاسی مخالفشان فکر می کند و شعار همبستگی ایرانی سر می دهد و هر 22 بهمن با کاغذ رنگی آدم های دست به دست هم می سازد و به در و دیوار مدرسه اش می چسباند و هزار بار حرف های امام را راجع به همبستگی می خواند و ذوق می کند و افتخار می کند و فخر می فروشد و افغان و افغانی را به خاطر عدم همبستگی و پیوستگی به باد انتقاد می گیرد.

شاید ادیب هراتی هیچ وقت نفهمیده باشد که چرا جنگ ایران لب مرز ها ماند و جنگ افغان تا خانه های مردم آمد. ادیب هراتی نفهمید اشکال ندارد نه که اشکال نداشته باشد. داشتنش را دارد، ولی در برابر فاجعه ای که نفهمیدن مثل من هایی به بار می آورد، هیچ است. اگر نفهمیم که چرا جنگ ایران پشت مرز ها ماند و جنگ افغان تا خانه های مردم آمد چنان کفر نعمتی کرده ایم که نگو و نپرس.

بلاکش هندوکش دلیلش را تفاوت بین سید حسن نصرالله و اسامه بن لادن می داند. حالا فهمیدن تفاوت میان این دو و ارتباطشان با ایران و دگر مسائل بماند با خودتان و خواندن کتاب و خیلی فکر ها دیگر که مثل من هایی باید بکنند.

 عبارت "بلاکش هندوکش" شاید تصویر بهتری بدهد از کتابی که برایمان آن سوی خطوط مید این بریطانیای کبیر را نمایان می کند و خیلی حرف ها می زند از خودمان. (شاید چون ایران و افغان بیش از کمی به هم نزدیک اند.)

بلاکش هندوکش، روایت سفر افغانستان نیست... روایتی است از خودمان به خودمان....

5 شنبه ها روز تعطیلی و تنبلی منه و تا هر وقت که بشه می خوابم .

5 شنبه ها من و فسقل خونه ایم و عیال میره کلاس تا خلوت پدر و دختری داشته باشیم .

5 شنبه ها کارهای عقب افتاده و مورد علاقه ام رو انجام میدم ، مثلا پختن دیزی برای ناهار توی دوگوله .

 5 شنبه این بار قصدم خوندن کتاب تازه "رضا امیر خانی "بود : جانستان کابلستان ( سفرنامه افغانستان )

5 شنبه ای بعد از نماز صبح نخوابیدم و روی تخت و توی خلوت و خنکای صبح با امیر خانی همراه شدم که درست تابستان 88 که ما برای فتح دماوند  رفتیم اون هم بعد از چند صعود ناموفق، فاتح بام ایران شده و این یعنی همزاد پنداری با نویسنده .

بعد هم ، سفر در مهر ماه بدون برنامه قبلی به کشور افغانستان به همراه همسر و البته پسر یک و نیم ساله اش که درست شبیه سفر همون تابستان من و عیال و فسقل به عراق بود و مرد یه خانواده مسافر به یه کشور جنگ زده چه حسی می تونه داشته باشه و باز هم ...

امیر خانی داره از هرات و شباهت اش با اصفهان می نویسه که فسقل بیدار میشه واز من سراغ عکس اش رو میگیره . دیدارهای ادبی با اساتید دانشگاه رو می خونم و فسقل جوجه رنگی اش رو آورده توی تخت و براش جا می اندازه و می خوابوندش .

رسیدم به برنامه ریزی برای رفتن به مزار شریف و برای خوردن صبحانه برنامه ریزی می کنم . فسقل می دونه که من در خوردن تمام صبحانه اش قاطع هستم و تا من ظرفها رو بشورم همه نون قندی و پنیرش رو می خوره .

هوای بهاری بعد از بارون به هوس ام میندازه تا بریم توی حیاط تا هم من آزادانه با نوشته ها همراه بشم و هم فسقل و جوجه ها گشتی توی حیاط بزنن .

دارم از سفر زمینی کابل به مزار می خونم  و سختی هاش ، که فسقل مدام  میاد و از کنار من که روی پله های آهنی نشستم به سختی رد میشه .  

جام رو عوض می کنم و روی یونولیت تخم ماهی قزل آلای فرانسوی میشینم و غرق در بررسی امیر خانی از نظریه هایی در مورد مزار شریف و قبر علی ابن ابی طالب در افغانستان هستم که روی زمین می افتم و صدای خنده فسقل که منو روی یونولیت های خرد شده نگاه می کنه .

توی میدان هوایی ( فرودگاه ) مزار شریف مشکلاتی هست و سفر هواپیمایی مزار به هرات و پیش خانواده رو برای  امیر خانی غیر ممکن می کنه و همسایه هم توی حیاط اومده و از مشکلات دیشب و گوسفند سر بریدنشون جلوی پای حاجی میگه و از من که توی پوست کندن و خرد کردن کمک پیرمرد قصاب کردم تشکر می کنه .

حالا نویسنده سفر نامه به کابل برگشته و عیال هم به خونه بر می گرده و من از خدا خواسته فسقل رو به اون می سپارم و میرم روی تخت و از گشت و گذار توی کابل می خونم .

دارم بررسی چهار انتخابات سال 88 در ایران ، افغانستان ، عراق و لبنان رو می خونم که عیال میاد و چیزهایی میگه و من منگ در این ارتباطات سیاسی و اجتماعی ام و نمی فهمم چی میگه و من چی جواب اش میدم .

رسیدم به کشورهای بریک ( برزیل ، روسیه ، هند و چین ) جمعیت و تولید و همچینی ارتباط اونها با هم و با اقتصاد جهانی که عیال یاد آوری می کنه برای آبگوشت ناهار باید نون سنگک تازه و سبزی خوردن بگیرم .

لباس می پوشم نشئه از هوای بهاری وارتباط زبانی مون با کشورهای فارسی زبان و جواب جالب امیرخانی به دو تاجر فرانسوی که گفته بود من بین ایران و افغانستان "لغت " تجارت می کنم ، پشت دوچرخه نشستم و رکاب می زنم . توی نانوایی سنگکی سفارش دو تا نون سبوسدار و سه تا نون کنجد دار میدم و روی نیمکت می نشینم و کلمات و محاورات افغانی رو با فارسی مقایسه و تکرار می کنم که اونها از ما سی سال عقب ترن و ما با سیر نزولی مون پنج ساله به اونها خواهیم رسید .

سبزی خوردن به دست بر می گردم خونه و اول از همه دنبه و پیاز توی آبگوشت رو می کوبم و بهش رب می زنم . تا عیال سبزی پاک  کنه و بشوره من همراه امیرخانی به ایران برگشتم و درست اذان ظهر رو که میشنوم ، امیر خانی به گنبد طلایی امام رضا رسیده و داره برای اونهایی که توی سفر همراهی و یاری اش کردن دعا می کنه .

پی نوشت : اعتراف  می کنم ، کاملا جوگیر ادبیات داستان هستم .

جدا از بادبادک باز که رمان فوق العاده ای بود و به عبارتی از جمله کتاب هایی بود که آدم بعد خوندنش کلی حسرت میخوره که چرا زودتر نخواندتشٰ کتاب امیرخانی بخصوص حرفهای سیاسی اش خیلی ذهنم رو به خودش مشغول کرد. غیر سیاسی کتاب که بی نظیر بود. شاید تمام حوادث جالبی که در طول این سفر چند روزه ارزش کتاب شدن داشته؛ به ده تا هم نرسه؛ اما نویسنده بقدری زیبا نوشت که خود من خیلی حیفم اومد که کتاب اینقدر زود تمام شد و اینکه مثلا کاش می شد امیر خانی تمام شهرهای افغانستان رو ببینه و دربارشون بنویسه.

 مخصوصا کنایه های نرم و غیرمستقیمی که به نیروهای آمریکایی حاضر در افغانستان می انداخت فوق العاده بود. راستش وقتی بادبادک باز رو میخوندم و اون زمینه سازی ظریفش برای توجیه حضور آمریکایی ها رو؛ علی الخصوص قسمت های مربوط به طالبان و جنایاتشون.. بعید میدونستم که نویسنده دیگه ای بتونه با همین ظرافت و بلکه بیشتر خلاف جهت اون رو بیان کنه. کاری که امیرخانی هنرمندانه از پسش براومد.

این از مطالب غیرسیاسیٰ اما به مطالب سیاسی کتاب که می رسیمٰ نوشته های امیرخانی برای من خیلی دلگیرکننده و ناامیدکننده بود

تمام مواضعی که امیرخانی یکسال پس از فتنه یعنی در سال 89 درباره جنبش سبز میاره فقط یه جمله هست و اونهم آبکی ترین و خنثی ترین جمله دنیا که هیچ وقت هم به کسی برنمیخوره: "از جهت مسائل اقتصادی با اونها اختلاف نظر دارم!!" (نقل به مضمون" اما از اونطرف الی ماشالله... از اینکه ولایت فقیه باید در رابطه با مردم تعریف بشه تا پرداختن به جزئی ترین مسائلی از این قبیل که اگر مدیران میانی نظام در آشوب های خیابانی پس از انتخابات از زنجیرچرخ و میله گرد! استفاده کنندٰ در حقیقت ماهیت مدرن انقلاب اسلامی رو زیر سوال بردن! یعنی از این طرف باید تا زنجیر چرخ و میله گرد ریز شد و از اون طرف صرفا اختلاف نظر در مسائل اقتصادی...

و این ها رو باید مقایسه کرد با مواضع فرهاد جعفری درست چند روز بعد انتخابات (البته اونهم با مبانی خودش) که باعث شد کلی از سبزها فحش بخوره و ایضا برگشت خوردن چندین نسخه از "کافه پیانو". خود امیرخانی در فصل اول کتاب(فتح دماوند) چند بار مینویسه در اون ایام هم سبزها هم مهرورزها بارها و بارها باهاش تماس میگرفتن و خواهان "اعلام موضع" میشدن. باید منصف بود! کدام نویسنده ای هست که بدش نیاد مرجع همه جور طیفی باشه و در عین حال فروش کتاب هاش هم ضربه نخوره؟! بگذریم که همین "اعلام موضع" هم در قسمتی از کتاب مسخره شده به نظرم.

 در فصل "انتخاباتیات" هم امیرخانی در تحلیل چرایی پیروزی باطنی ایران در انتخابات سه کشور افغانستانٰ عراق و لبنان علیرغم شکست ظاهری این موارد رو بیان می کنه: در انتخابات لبنان به پیروزی باطنی رسیدیم چراکه جبهه 14 مارس رو "کافر حربی" تلقی نکردیم. درباره انتخابات عراق هم علت پیروزی باطنی علیرغم شکست ظاهری اینطور بیان میشه: بهر رو بعد از انتخابات؛ علیرغم شکست؛ ایران توانست با حرکت سیاسی و "نزدیکی دوباره به همه گروه های متفرق"؛ نقش سازنده ای پیدا کند و عملا تشکیل دولت علاوی را متوقف کند. "این یعنی رفتار درست سیاسی. یعنی مراوده با همه طرفین درگیری انتخاباتی و عدم تفکیک شان به حق و باطل مطلق". اینها یعنی اینکه اگر نظام در انتخابات سال 88 دارای پیروزی ظاهری و شکست باطنی!! شد؛ به خاطر این بود که حق و باطل رو تفکیک کرد؛ یعنی اینکه در مسائل 88 یک طرف جبهه حق و یک طرف جبهه باطل نبود؛ و اینکه اساسا فتنه ای هم در کار نبود...

به این موارد باید اضافه کردٰ مطلب مربوط به تدبیر فرمانده نیروهای آمریکایی در منطقه در قبال تقلب انتخاباتی در انتخابات افغانستان رو.

مثلا : مثلن-حتمن   لب خند-مه تاب    مصطفا -مجتبا

دماوند باز هم مرا یاد رضا امیرخانی می اندازد همانطور که لحظه به لحظه ی سفرم کتاب زنده امیرخانی بود که ورق می خورد. نمی دانم اگر امیر خانی هم مثل من هوایی به تهران بر می گشت، وقتی دماوند سرسختش را دوباره می دید کتاب"جانستان کابلستان"ش را  که با دماوند آغاز کرده بود چگونه پایان می داد؟

چند صبح پیش روی تخت خودم چند تا مشت نثار کتابی که میان دستانم بود کرده بودم. نه به خاطر اینکه دوستش نداشتم، اتفاقا این قدر دوستش داشتم که هزار دفعه روی گوشه هایش دست کشیدم تا مثل روز اول تیز بمانند. شاید مهم ترین قسمت یک کتاب گوشه های جلدش باشد. البته بعد از محتوا و نویسنده و نام کتاب و غیره.

داشتم می گفتم. نه به خاطر اینکه دوستش نداشتم به خاطر اینکه در یک بحث ساده ی معمولی همه ی حرف هایی را که من اگر بودم می زدم را گفته بود ولی اصلی ترین و کلیدی ترین جمله را به کار نبرده بود و همان به کار نبردن سبب به وجود آمدن چند مشت شد که به روی کتاب فرود آمد نه حتی به این خاطر که جمله را به کار نبرده بود به خاطر اینکه که مخاطب ( که خودم باشم) به جواب سوالش نرسیده بود بالاخره. جواب سوال که نه جواب حرفی که چندین و چند سال بود در برابر، طرفداران برادران افغان می زد.

شاید بلاکش هندوکش نام مناسب تری باشد برای جانستان کابلستان و خیلی حرف ها داشته باشد در برای مثل من هایی که همیشه می گفتند، افغان باید به جای فرار، دفاع می کرد و به جای اینکه نظاره گر گذر طالبان، آمریکا و مستکبران از رنگ و روی مختلف باشد مقابلشان می ایستاد.

و برخلاف بعضی ها که می گفتند "شاید نمی توانستند!" حرف های بیشتری داشت، برای من هایی که همیشه در جواب"شاید نمی توانستند" تمثیل جنگ هشت ساله ی مان را می آورد و ایستادن در مقابل دشمنی که از چندین کشور حمایت می شد.

من که ایستادنمان را ندیدم. تمثیلش را شنیدم و تکرار کردم. ولی همان تفاوت دخترک هشت ماهه ی کابل با لی جی  در جانستان کابلستان نشانگر همان ایستادگی است که ندیدم. لی جی هم غریبه نیست. یک پسر کوچولو است مثل علی خودمان که بزرگ میشود و تا چند سال دیگر به مدرسه می رود و تا چند وقت دیگر دانش گاه.. خیلی که بدبیاری بیاورد در زنده گی، رتبه اش سه رقمی می شود و... مسیری مملو از موفقیت های بزرگ و کوچک.  و آن دختر... بقیه اش را کتاب می گوید.

شاید بلاکش هندوکش نام مناسب تری باشد برای جانستان کابلستان و خیلی حرف ها داشته باشد برای من هایی که افغان و افغانستان را در میان خاک و خل های ساختمان سازی هایمان دیده بودیم و در بیشتر زندگی یاد گرفته بودیم که باید از افغانی ها ترسید. چون بچه ها را می دزدند، گروگان می گیرند و خیلی کارهای دیگر که انگار از هیچ ایرانی ای برنیامده و نمی آید.

بلاکش هندوکش همان قدر که کوتاهی افغان در رساندن فرهنگ و ادب خودش به ایرانی را به تصویر کشیده بود کوتاهی ایرانی را از شناختن برادر همسایه اش مورد انتقاد قرار داده بود و خیلی حرف داشت برای مثل من هایی که... خودتان می دانید.

نظر من را بخواهید بلاکش هندوکش صد برابر اسم مناسب تری است برای جانستان کابلستان. بلاکش هندوکش خیلی حرف ها دارد از گسل ها و شکافتگی ها بین افغان و همبستگی ایرانی خیلی حرف دارد برای مثل من هایی که هر طور می خواهد راجع به طرفدار گروه سیاسی مخالفشان فکر می کند و شعار همبستگی ایرانی سر می دهد و هر 22 بهمن با کاغذ رنگی آدم های دست به دست هم می سازد و به در و دیوار مدرسه اش می چسباند و هزار بار حرف های امام را راجع به همبستگی می خواند و ذوق می کند و افتخار می کند و فخر می فروشد و افغان و افغانی را به خاطر عدم همبستگی و پیوستگی به باد انتقاد می گیرد.

شاید ادیب هراتی هیچ وقت نفهمیده باشد که چرا جنگ ایران لب مرز ها ماند و جنگ افغان تا خانه های مردم آمد. ادیب هراتی نفهمید اشکال ندارد نه که اشکال نداشته باشد. داشتنش را دارد، ولی در برابر فاجعه ای که نفهمیدن مثل من هایی به بار می آورد، هیچ است. اگر نفهمیم که چرا جنگ ایران پشت مرز ها ماند و جنگ افغان تا خانه های مردم آمد چنان کفر نعمتی کرده ایم که نگو و نپرس.

پ.ن: